Dr. SARPER TANLI
Diginova Health Solutions Kurucusu ve Genel Müdürü
Covid-19 yaşamımızı sosyal, sağlık ve ekonomik alanlarda çok etkiledi. Hala içinde yaşadığımız pandeminin bize getirdiği zorluklar, önceden tahmin edemediğimiz sorunlar, hareket edebilme kabiliyetimizin azalması, iş yapma biçimimizin değişmesi ile sağlık sektöründe de derin bir çalkantı yarattığı kesin. Dünyanın her yerindeki sağlık sistemleri bir yandan eksiklikleriyle yüzleşirken bir yandan da becerilerinin nasıl yaşam kurtardığını ve devamlılığı sağladığını gördüler. Bu dönemde öne çıkan ve çok konuşulan alanlar oldu. Tele-konsültasyon gibi teknolojilerin belki varlıkları ve teknolojisi eskiydi ama bu dönemde kurtarıcı gibi sarınıldığı anlar da oldu. Bu dönemde yaşananlar ve çözüm sunmada eksik kalmalar bundan sonraki dönemde de sektörün nelere odaklanacağını belirliyor. Sağlık hizmetine daha hızlı ve iyi ulaşım, etkin-verimli-uygun sağlık hizmeti, kişiselleştirilmiş hizmet, verimli ve etkin sağlık iş gücü, teknolojinin ileri derecede kullanılması her zaman gündemimizdeyken, önemini pandemi ile daha da iyi anladık. Bundan sonra neler olacağı ve nelere odaklanılacağının listesini uzun tutmak mümkün. Ben pandemiyi global boyutta ele alarak öne çıkanları ve değişimi tetikleyenleri içeren kısa bir listeye odaklanmak istedim.
1. Ruhsal sağlık
Pandemi ile beraber insan sağlığında çok kritik önem taşıyan ama her zaman da göz ardı edilen bir alanın ne kadar önemli olduğunu görmeye başladık. İnsanoğluna zarar veren en önemli öldürücü faktörün aslında kanser ve kalp hastalıklarının ötesinde ‘yalnızlık’ olduğunu öğrendik. Yalnızlıkla beraber ruhsal sağlığın önemi nihayet anlaşılmaya başlandı. Pandemideki yaşadığımız zorunlu ve kişisel izolasyonlar, uzaktan okul ve uzaktan ofis uygulamalarıyla daha farklı şekilde sosyalleşmeye başlamamız, pandemi sonucu artan işsizlikler kapanan işler ruhsal sağlık alanında sağlık sektörünün çok da hazır olmadığını gördük. Bu nedenle de bu alanda girişim yapan kuruluşlar çok hızlı geliştiler. 2020’de yatırımcılar ruhsal sağlık alanındaki yeni şirketlere 1,5 milyar dolar yatırdılar. 2021’de ABD’deki ruhsal sağlık alanındaki unicorn şirketlerden biri olan Lyra Health yeni aldığı yatırımla beraber toplam pazar değerini 4,6 milyar dolara çıkardı.
2. İşgücünün yapılanması
Dijitalleşmeyle ve dijital sağlık ile beraber artık sağlık sektöründe organizasyon içerisinde yeni fonksiyonları ve yapılanmaları da planlamak, geliştirmek ve yerleştirmek gerekiyor. Sağlık iş gücünün dijital çözümler ile kabiliyetleri artırılmış sağlık hizmetini sunabilmeleri için bu konuda mutlaka eğitim almaları gerekiyor. Dijital donanıma sahip bir sağlık çalışanın yeni dijital uygulamalara adapte olması ve uygulayabilmesi hedeflenen etkinlik, kaliteli ve güvenli sağlık hizmetinin artışını uygun maliyetle yapılabilmesini çok önemli katkı sağlayacaktır. Dijital liderlik yetkinliğini sağlık sektörü liderlerinin becerileri arasına katma gerekliğinden dolayı önümüzdeki dönemde eğitim ve öğretim kurumlarının bu alanda atılımlar yapacakları kaçınılmaz.
Sağlık kuruluşları akıllı işgücü uygulamalarını pandemide yaşadıkları zorluklar sonrasında daha hızlı adapte edecekler. Sağlık hizmetine destek sağlayan birimlerin uzaktan çalışabilmesine destek sağlayacak bilgi güvenliği ve güvenli ortak sanal çalışma platformlarının kurulmasına bütçeler ayrılmaya başlanacak.
3. Veri veri veri
Kişisel bilgilerin korunması ne kadar önemli ise ve yasalar ile sağlanabiliyorsa sağlık datasının paylaşılabilmesi insan sağlığı için çok önemli. Sosyo-ekonomik bilgilerin zaten sosyal medya kanalları ile toplandığı bir çağda, tanılama, akut ve kronik hizmetler sırasında toplanan dataya sahip sağlık kuruluşlarının bu bilgileri çok iyi analiz ederek daha iyi ve yeni ve hatta kişiye özel hizmetleri sunmaları gerekiyor. Veri alışverişini sağlayacak platformların ilk denemelerle başarıları görüldükçe çift yönlü veri akışının öneminin arttığını, öngörü analizleri yapıldığında bir çok hastalığın önceden tanılanabileceğini ve pandemilerin çok önceden fark edilebileceğini yaşadıkça göreceğiz.
Bu nedenle de önümüzdeki dönemde ‘Veri ve Analitik Mühendisleri’ ile beraber, ‘Data Yönetişim Uzmanı’, ‘Veri Bilimcisi’ ve hatta ‘Yapay Zekâ Direktörü’ gibi pozisyonları sağlık organizasyonlarının içinde görmeye ihtiyaç olacak. Ayrıca yapay zekânın ve toplanan verinin sadece tıbbi alanda olmadığının da altını çizmek lazım. Özellikle hastane operasyonları, bakım ekiplerinin verimliliği, hasta güvenliği gibi alanlarda kullanılacak veri analizleri, performans ve üretim artışını sağlamakta çok güçlü araçlar olacak.
4. Tele-sağlık
Pandemi sırasında tüm dünya, tele-konsültasyonun ne kadar önemli ve sağlık sistemlerini rahatlatıcı bir çözüm olduğunu hızlı bir şekilde uygulamak zorunda kalarak gördü. Gerçekten de pandemi ile beraber artan uzaktan doktor ziyareti en üst noktasına geldi bugün itibariyle. Bundan sonraki dönemde bu fırsatı iyi değerlendirip daha yönetilebilir, güvenli ve kayıt altına alınabilecek ve sağlık ekosistemi içine yerleştirilmiş bir tele-konsültasyon sunumun yerleştirilmesi ve hatta destekleyici çözümler ile uzaktan tanının bir standart haline getirilmesi gerekli. Sağlık sunucularının Zoom, WhatsApp gibi tamamen farklı amaçlı kullanılması gereken çözümlerin doktor, hemşire, diyetisyen, psikolog ile yapılan uzaktan görüşmelerde kullanılamayacağını anlayarak yasa koyucuların da açacakları yolda bu alanda yatırım yapacaklar.
5. Evde hastane
Covid-19 sonrası artık önüne geçilemeyecek olan dijital teknolojilerin daha da fazla sunulmaya başlanmasıyla, sağlık ekosisteminin evde sunulan sağlık hizmetlerine gerekli yatırımları yapması kaçınılmaz olacak. Diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalığı olanların ötesinde evde kendi kendine yapılabilecek testler, uzaktan tanılama cihazları ve hatta tele-yoğun bakım teknolojileri ile gerekli olduğunda eve de bir hastane ortamının görsel veya gerekirse fiziksel olarak getirilmesiyle sağlık sisteminin etkinliğinin nasıl arttığını göreceğiz.
6. Bütünsel sağlık hizmeti alanları
Sağlıklı yaşam kavramı ile bu kavramın etrafında toplanan bütünleyici tıp, fonksiyonel tıp gibi hizmetler daha yerleşecek ve daha dijitalleşecek. Covid-19 sırasında evlerde izole olan kişiler hem daha fazla zaman bulduklarından hem de sağlıklarının ne kadar önemli olduğunu anladıklarından daha sağlıklı yaşam için arayışlarını artırdılar. Sağlık tüketicisi beklentilerinin değişmesiyle yaşam tarzı hizmetleri, iyi beslenme çözümleri ve benzeri hizmet sağlayan oyuncular sağlık sistemine daha da entegre olmaya başladı. Önceden sadece bir iki kurumun bazı gelir seviyesindekiler için sağladıkları hizmetlerin daha geniş bir toplum kesimine yayılmasını sağlayacak çözümler gelecek. Genetik, epigenetik ve mikrobiyom tanılama yöntemlerinin yaygınlaşması ile de bütünleyici hizmetlerde artışı görmüş olacağız.
Covid-19’un başlattığı yeni dönüşümü fırsat bilerek iş modellerini genişletmek veya değiştirmek bizlerin elinde. Medikal ve dijital teknoloji çok hızlı büyümeye devam edecek. Ağrısız tıp, noktasal tıp, öngörüsel tıp, uzay tıbbı gibi yeni gelişimlerin de önümüzdeki dönemlerde popüler olacağı kesin. Yeter ki bir başka pandemi olmadan sağlık ekosistemleri bu yeni gelişimleri sistemin içine dahil edebilsinler.