Uz. Dr. Enver Şükrü GÖNCÜOĞLU
İç Hastalıkları Uzmanı
Nazif Bağrıaçık Kadıköy Hastanesi
Diyabet teknolojileri dediğimizde aslında diyabetlinin yaşamını kolaylaştıran her tür cihaz, aparat, uygulama akla gelmelidir. Yine de başlıca gruplarsak;
- Sürekli şeker ölçüm sistemleri
- İnsülin pompa sistemleri (yapay pankreas)
- İnsülin uygulanmasını kolaylaştıran aparatlar (insülin portları)
Şeker ölçüm cihazlarıyla günlük 4 kere kan şeker ölçümü yapan bir hastada bile kan şekerinde günlük dalgalanmalar yakalanamayabilir. Yeni kuşak sürekli şeker izlem sistemleri (Continious Glucose Monitoring Systems-CGM), madeni para boyutlarında, cildin üzerine yapıştırılan bir sensörden (alıcı) ve verileri özel bir cihaza ya da cep telefonuna aktaran bir sistemden oluşur. Bu cihazlar ile hastanın hiç canı yanmadan her 5 dakikada bir kan şeker takibi sağlanabilir. Bu sayede sadece günlük kan şeker takibi değil, sözgelimi genelde geçici bir durum olan gebelik diyabeti takibinde ya da diyabetik bir hastada uzun sürecek bir operasyon süresince de daha dinamik kan şeker takibi yapılabilir. Diyabetik bir hastada günde 288 kere ölçülen, grafik halinde incelenebilen bir şeker takip grafiği ile hastaya ait genel şeker yükseliş-düşüş trendleri daha kesin olarak saptanabilmektedir.
Medtronic tarafından geliştirilen Guardian Connect her 5 dakikada ölçtüğü kan şekerini akıllı telefona iletebilmektedir. Bunun ötesinde bu veri 4 farklı kişiye (örneğin diyabetik çocuğun annesine, çok yaşlı bir hastanın yakınlarına, sağlık profesyonellerine) anlık olarak iletilebilmektedir. Hastanın kan şekerindeki düşmeleri ya da yükselmelerinde alarm ile hastayı ve verilerin paylaşıldığı yakınlarını, doktor ya da diyabet hemşiresini telefon ile uyarabilme mümkün olmaktadır. Ayrıca istendiğinde ölçüm sonuçları bir ya da iki haftalık süreyle grafik halinde görülebilmektedir.
İnsülin portları – Iport Advance
Günde birkaç defadan fazla olarak enjeksiyon uygulayan kişiler sadece 1 iğne ile 3 gün boyunca acı hissetmeden enjeksiyonlarını bu port üzerinden yapabilmektedirler.
Medtronic Veo
Medtrum
Medtronic Veo pompaya bağlı ince bir silikon set ve ucundaki cilt altı kanülüne insülin gönderen bir sistemdir. Sürekli şeker ölçen sistemle entegre edildiğinde ekranda anlık kan şekeri gözlenebilmektedir.
Medtrum ise silikon set olmaksızın direkt olarak cilde takılabilen bir pompadır.
Medtronic 640 G
Bu pompa kendisine CGM (sürekli şeker ölçüm sistemi) tarafından iletilen kan şekerindeki düşüş trendine göre hastayı hipoglisemiden (kan şeker düşüşü) korumak üzere çok önceden insülin salgısını otomatik durdurabilmekte, durum düzelince de tekrar faaliyete dönebilmektedir. Bir üst model olan 670 G modeli ise şimdilik ülkemizde bulunmamaktadır.
Hipoglisemi soğuk terleme, çarpıntı, fenalık hissi, şuur bulanıklığına giden bir dizi ciddi sağlık sorunu oluşturabilir. Soğuk terlemesi olan fakat hipoglisemiyi erken fark edemeyen hastalarda kullanılabilir. Bu cihaz saat biçiminde kola takılır ve akıllı telefonla uyumlu olarak çalışır.
Hipoglisemi bantlarının, cilde temas eden sensörleri sayesinde, hipoglisemi atağı uyarı verir. Bu sistemler bluetooth sistemi ile akıllı telefonlara bağlanabilir, hasta yakınlarına alarm verebilir ve onları uyarabilir, bu sayede acil durumda yardım gönderilmesini sağlayabilir.
Diyabet hastalarının yaşamını kolaylaştıran en yeni teknolojiler
Yeni teknolojilerde ilk sırada CGM yani sürekli ölçüm sistemleri bulunuyor. Google ile ABD’nin en büyük kontakt lens üreticisi olan şirket, güçlerini birleştirdi ve gözyaşından kan şeker ölçümü yapan kontak lens geliştirmeye başladılar. Yerleştirilen sensörler saniyeler içinde vücutta meydana gelen kan şeker değişimini sürekli olarak kablosuz şekilde bir başka aygıta aktarır. “Akıllı lens” olarak da tabir edilen bu cihazın, kan şeker değişim takibinin çok önemli olduğu hastaların tedavisinde ve yan etkilerin önlenmesinde büyük faydası olması beklenmektedir.
Sürekli Glikoz Ölçüm Sistemleri ile de ilgili bir diğer çalışma ise implant sensör teknolojisi. Halen Avrupa’da kullanımda olan Eversense CGM kol bölgesinde cilt altına yerleştirilen küçük bir parça sensörün ölçtüğü anlık glukoz düzeyini, kol bölgesinde bulundurulan küçük bir transmitter ile akıllı telefonlara iletebilmektedir.
Eversense CGM
Biomicro CGM
Yeni geliştirilen çok uzun ve çok kısa etkili insülinler de diyabet tedavisinde büyük avantajlar vaad etmektedir. Çok uzun etkili insülinler ile bazal dediğimiz, sürekli olarak verilmesi gereken insülin 2-3 gün gibi aralıklarla verilebilmektedir. Çok kısa etkili insülinler sayesinde alınan gıdanın şeker yükseltici etkisi daha çabuk dengelenmekte, buna karşın yemek sonrasında etkinin uzamaması sebebiyle hipoglisemi (kan şeker düşüşleri) yaşanmaması amaçlanmaktadır. Bu insülinler insülin pompalarında daha etkin kullanılabilecektir.
İnhaler insülin
Öğünlerden önce kısa etkili insülin kullanan hastalar için yeni geliştirilen, heyecan yaratan tedavilerden birisi de inhaler yani nefes yoluyla vücuda alınan insülinlerdir. Astım spreyine benzer bir inhaler aygıt kullanarak, her yemeğin başında insülinin dozu nefes yolu ile alınabilmektedir. Bunun uzun etkili insülin için uygun formları üzerinde çalışılmaktadır.
İnsülin bantları
İnce, bir demir para büyüklüğünde bir bant üzerinde yüzden fazla kirpik inceliğinde mini iğneler bulunduruyor. Bu iğneler çok düşük miktarlarda insülin ve kan şekerinin artışına göre etki ederek insülini aktifleyen enzimler içermekte. Bunlar kan şekeri çok yükseldiği anda cilde insülin salabilmektedirler.
Tıpkı bantlar gibi öğün öncesi insülin uygulamak için vücuda yapıştırılan küçük insülin pompaları da mevcuttur. Bunlar sadece öğün öncesi insülin ihtiyacını 3 gün süreyle sağlamaktadırlar.
Yapay Pankreas 670 G
Gerçek anlamda ‘Yapay Pankreas’ olarak bilinen ve ABD’de FDA tarafından onaylanan Hybrid Close Loop (HCL) sistemi, insülin pompası, kan şeker ölçüm sensörü, algoritma sistemleri ile bazal insülin ayarı otomatik olarak yapılmaktadır. Yani sistem kan şeker düzeyine göre insülin uygulamasını kendisi düzenlemektedir. Bir önceki model olan 640 G’den farklı olarak sadece kan şekeri düşüşüne değil, yükselişine de otomatik olarak müdahale edebilmektedir.
Hibrid kapalı sistem(HCL) otomatik olarak bazal insülini arttırıp azaltabilir ama bolus ihtiyacı için giriş ve onaya ihtiyaç duyar. MiniMed 670G sistemi 28 Eylül 2016 da FDA tarafından onaylanmıştır. Henüz ülkemizde kullanıma girmemiştir.